W bezpośredniej bliskości Zamościa leżą dwie ciekawe przyrodniczo doliny rzek, które schodzą się pod samymi murami miasta: dolina Topornicy i dolina Łabuńki. Pierwsza z nich to płynąca z południowego zachodu, ze wzgórz Roztocza, Topornica, na której powstał miejski zalew i kąpielisko (jeszcze w granicach miasta), a powyżej, po wschodniej stronie doliny, dwa rezerwaty przyrody: Hubale i Wieprzec.

Zalew w Nieliszu znajduje się około 15 km od Zamościa (najłatwiejsza trasa prowadzi właśnie z tego miasta drogą wojewódzką nr 837) i jest jednym z największych akwenów w Polsce i największym na Lubelszczyźnie. Jego powierzchnia wynosi około 950 ha, pojemność – 19,5 mln m3, a długość linii brzegowej to 30 km. Z racji położenia (płaska dolina), nie ma tutaj dużych różnic głębokości.

To sztuczne jezioro zaporowe powstało na rzekach Wieprz i Pór. Budowę rozpoczęto w 1994 roku, chociaż plany tego przedsięwzięcia powstały znacznie wcześniej. Oddanie do użytku nastąpiło w roku 2008, a koszt projektu wyniósł ponad 50 mln złotych – część tej kwoty przeznaczono na zbudowanie na zaporze elektrowni wodnej.

Teren po południowej stronie murów Zamościa to miejsce zbiegu dwóch rzek: Łabuńki i Topornicy. Niegdyś był to podmokly i zaniedbany teren, przez który w XIX wieku przeprowadzono linie kolejową (stacja PKP Zamość znajduje się przy ul. Szczebrzeskiej, na południowy zachód od Starego Miasta, około kilometra w linii prostej od Rynku), niszcząc częściowo fortyfikacje twierdzy.

Padół Zamojski to kotlina w południowo-wschodniej Lubelszczyźnie, po części pokrywająca się z powiatem zamojskim.

Padół to dość płaskie obniżenie (przeciętnie około 200 metrów n.p.m.), rozciągnięte ze wschodu na zachód, między Roztoczem (na południu), Działami Grabowieckimi na północy i Wyniosłością Giełczewską na północnym zachodzie. Na wschodzie Padół Zamojski graniczy z Kotliną Hrubieszowską.

Najbardziej widoczna granica Padołu to ta od strony Działów Grabowieckich (ok. 50 metrów różnicy wyskości względnej) i od strony przeciwnej, czyli od Roztocza (ok. 70 metrów różnicy). Żyzne ziemie, dobre ich nawodnienie i niewielkie pofaldowanie terenu sprzyjały rozwojowi rolnictwa, które do dziś jest podstawą lokalnej gospodarki. Stąd też niewiele tu lasów.

Zalew Zemborzycki to zbiornik retencyjno-rekreacyjny zbudowany na Bystrzycy. Jest też zbiornikiem zaporowym typu przejściowego pomiędzy limnicznym a reolimnicznym, a jego okres retencji wynosi 26 dób. Powierzchnia akwenu wynosi 2,78 km2, długość linii brzegowej – 12 km, średnia głębokość 2,3 metra, a maksymalna – 4 metry.

Pomysłodawcą stworzenia zalewu był geograf Kazimierz Bryński. Prace nad jego przygotowaniem rozpoczęły się w 1970 roku i trwały 4 lata, a w przedsięwzięciu pomagało wielu ludzi – około 40 tysięcy mieszkańców Lublina! Akwen został oddany do użytku w 1974 roku, a uroczystość otwarcia poprowadził Edward Gierek.

Bronowice to południowo-wschodnia dzielnica Lublina, oddzielona od centrum Bystrzycą i Czerniejówką.

Teren wschodniego Lublina to dosyć monotonny krajobrazowo i raczej płaski teren Płaskowyżu Świdnickiego, wznoszący się łagodnie od dolin rzecznych ku wschodowi. Różnice wysokości wahają się tu od około 165 do nieco ponad 200 m.n.p.m.

Bronowice były założoną jeszcze w średniowieczu wsią, która została przyłączona do Lublina w 1916 roku i już wówczas miała, podobnie jak większość wschodnich dzielnic miasta, charakter przemysłowy. Rozwojowi gospodarczemu sprzyjało położenie przy linii kolejowej oddanej do użytku w 1877 roku.

Sławin to położona w północno-zachodnim "rogu" Lublina rozległa, ale słabo zaludniona dzielnica, jedna z najbardziej atrakcyjnych turytycznie peryferyjnych dzielnic miasta. Oddzielona jest od reszty Lublina Górkami Czechowskimi (od wschodu, czyli od dzielnicy Czechów) a od południa - doliną rzeki Czechówki. Północny i zachodni brzeg dzielnicy wyznaczają administracyjne granice miasta.

Skansen, czyli Muzeum Wsi Lubelskiej, to jedna z dwóch najważniejszych atrakcji turystycznych Sławina. Skansen położony jest między starą a nową (oddaną do użytku kilka lat temu) trasą na Warszawę. Z racji położenia jest bardzo łatwo dostępny, zwłaszcza dla turystów przyjeżdżających do Lublina samochodem od strony Warszawy czy Radomia. Plusem jest też zajmowany przez Muzeum Wsi Lubelskiej malowniczy  teren: stok nad doliną rzeki Czechówki.

Czechów to największa, licząca 40 tys. mieszkańców, dzielnica północnego Lublina. Oddzielona od sąsiedniej Wieniawy i zachodniej części Śródmieścia (a więc także od dzielnicy uniwersyteckiej) jedynie doliną rzeczki Czechówki, jest coraz popularniejsza wśród poszukujących mieszkań studentów. Jest też jedną z najładniejszych nowych dzielnic miasta.

Najpiękniej prezentuje się od południa, czyli od strony Wieniawy lub Śródmieścia:  wysoczyzna, na której leży Czechów schodzi stromo do doliny Czechówki (której dno leży poniżej 180 m.n.p.m.). Teren dzielnicy, podnoszący się ku północy (aż do 220 m.n.p.m.), jest urozmaicony przez mocno wcięte wąwozy i suche doliny.

Czechówka to niewielka rzeczka (o długości ok. 17 km) wpływająca do Lublina od zachodu i przepływająca na północ od śródmieścia, by wpaść do Bystrzycy na wschód od Starego Miasta i Podzamcza (przez które  przepływa podziemnym kanałem).

Czechówka wypływa z Motycza (ok. dwóch kilometrów na zachód od obwodnicy Lublina) na wysokości 227 m.n.p.m. (z tej samej miejscowości  wypływa też, tyle że w przeciwną stronę, inna rzeczka - Ciemięga.) W pobliżu Uniszowic struga przepływa pod obwodnicą Lublina na jej wewnętrzną stronę, by w Dąbrowicy połączyć się z drugą strugą, nazywaną Łazęgą.