Łęczna to 20-tysięczne miasto na zachodnim skraju Polesia, siedziba powiatu. Kiedyś było to małe, senne miasteczko liczące (po wojnie) 3 tysiące mieszkańców,. Za PRL-u zostało mianowane stolicą lubelskiego zagłebia węglowego, a od 1999 jest stolicą powiatu i jednym z dwóch głównych miast pojezierza. Łęczna jest pięknie położona na wysokim, prawym brzegu Wieprza, przy ujciu Świnki, która również tworzy głeboką dolinę.

Miasto lokowane na prawie magdeburskim w 1467 roku rozwijało się szybko dzięki korzystemu położeniu na szlaku do Rusi i wkrótce zasłynęlo z urządzanych tu jarmarków. Ściągali na nie kupcy, hodowcy i rzemieślnicy z wielu krajów, a miasto bogaciło sie i rozbudowywało. Zbudowano wtedy m.in. kościół i bożnicę. Załozono też wtedy drugi rynek na potrzeby ludzi handlujących bydłem. 

Okolice Łęcznej na ogół kojarzą się z położonym na północ od tego miasta pojezierzem. Atrakcyjne tereny znajdują się także tuż obok, a nawet w samej Łęcznej - to dolina Wieprza. Najciekawsze tereny doliny środkowego Wieprza (rzeka na tym odcinku, powyżej i poniżej Łęcznej, wyznacza południowo-zachodnią granicę Polesia Lubelskiego) zostały objęte ochroną.

Sosnowica, dziś wieś i siedziba gminy, była niegdyś miastem. Stanowiła przez stulecia centrum dóbr możnego rodu Sosnowskich herbu Nałęcz. Rozwój miasteczka przyśpieszył w czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego, kiedy to właściciel Sosnowicy, Józef Sosnowski, doszedł do wielkich zaszczytów dzięki poparciu króla.

Z tym okresem wiąże się romantyczna historia z życia Tadeusza Kościuszki. Pojawił się on w Sosnowicy za swoich młodych lat, w 1775 roku i zatrudnił się jako nauczyciel francuskiego i rysunku córek Sosnowskiego. Między nim, a uczennicą, Ludwiką, zakwitło uczucie - ale romans został przerwany przej ojca dziewczyny, który nie chciał oddać magnackiej córki "jakiemuś szlachetce". Kościuszko za zgodą Ludwiki zorganizował wtedy jej "porwanie" - jednak nieudane. Dziewczynę odebrano, Kościuszko ranny, zrozpaczony i upokorzony wyjechał z kraju, a wkrótce także z Europy.

Głównym ośrodkiem Polesia Chełmskiego jest położony przy drodze z Warszawy do Kijowa Chełm. To trzecie (do niedawna drugie) co do wielkości województwa Lubelskiego, ponad 60-tysięczne miasto,      a więc skupiające połowę ludności powiatu. Niegdyś niewielkie (liczące 30 tys. w okresie międzywojennym), za to wielonarodowościowe. Uroczo położone wśród Pagórów Chełmskich, u stóp jednego z nich - Góry Chełmskiej. Do tego położenia nawiązuje nawet sama nazwa - starosłowiańskie "cholm" – oznacza właśnie pagór, wzgórze.

Cerkiew św. Jana Teologa  w Chełmie to pochodzący z połowy XIX wieku murowany budynek, wzniesiony na planie krzyża, w stylu klasycystyczno-bizantyńsko-rosyjskim. Adres świątyni to ul. Sienkiewicza 1, ale zajmuje ona cały plac między ulicami  Młodowskiej, Kopernika i Sienkiewicza - plac który wytyczono właśnie pod budowę cerkwi. W związku z budową świątyni ulepszono stan sąsiednich ulic i w pewnym stopniu całej północnej części ówczesnego miasta.

W samym centrum Chełma, przy ulicy Lubelskiej 55 (tuż przy południowo-zachodnim  narożniku placu Luczkowskiego) stoi kościół pod wezwaniem Rozesłania świętych Apostołów. Jest nieco cofnięty od głównego traktu, przez większość roku dodatkowo zasłonięty drzewami - łatwo go przeoczyć. A przecież to najcenniejszy zabytek poza Górą Chełmską.

Ziemia Hrubieszowska to kawałek Wołynia w Polsce – najbardziej wysunięty na wschód  region kraju (a Hrubieszów to najdalej na wschodzie położone miasto), złączony z Wołyniem wielokulturową historią z krwawym, tragicznym zakończeniem - tereny te w dużej części zajęła UPA, która została powstrzymana dopiero na rzece Huczwie.

Łaszczów to miasto liczące ponad 2 tys. mieszkańców, położone w połowie drogi z Tomaszowa do Dołhobyczowa. Jest to stolica gminy w powiecie tomaszowskim oraz lokalny ośrodek handlowo-usługowy. Łaszczów leży w środkowej części Grzędy Sokalskiej, nad Huczwą, w miejscu gdzie rzeka płynąc na północ rozdziela Grzędę na część wschodnią i zachodnią. Miasto leży po zachodniej stronie doliny Huczwy i po południowej stronie jej dopływu, Bachanki - niewielkiej rzeczki z szeroką, podmokłą doliną. U zbiegu obu dolin założono kilka stawów.

Dołhobyczów to stolica gminy zajmującej pas przy granicy z Ukrainą.

Na północ od Dołhobyczowa rozciąga się Kotlina Hrubieszowska. Tu, w północnej części gminy, na powierzchni 73 km kw. powołano w 1996 roku Dołhobyczowski Obszar Chronionego Krajobrazu – to cenny przyrodniczo, jeden    z najbardziej zalesionych terenów Ziemi Hrubieszowskiej.

Tereny na południe od miasteczka należą do Grzędy Sokalskiej - najbardziej atrakcyjnej krajobrazowo części Ziemi Hrubieszowskiej. Ten konkretny rejon należący do gminy Dołhobyczów jest bardzo bogaty w zabytki, zwłaszcza drewnianej architektury cerkiewnej.

Na południu Ziemi Hrubieszowskiej leży Równina Bełska – raczej płaski i dość monotonny region, który ma jenak dość nietypową historię – jako jeden z nielicznych regionów Lubelszczyzny należał przez stulecie do zaboru austriackiego (stąd tak wiele cerkwi unickich, w sąsiednim zaborze rosyjskim zamienionych na prawosławne).